اولین قدم برای شروع به حفظ قرآن کریم انتخاب یک روش حفظی مناسب می‌باشد. حفظ قرآن را می‌توان با روش‌های مختلفی همچون: صوتی، تصویری، مفهومی و.. آغاز کرد. هر روش حفظی ویژگی‌های خاص خود را دارد که هر فرد بسته به علاقه شخصی و میزان توانایی‌های خود می‌تواند یکی از آن‌ها را برای شروع انتخاب کند. تجربه ثابت کرده است، در روش حفظ قرآن به شیوه تصویری میزان ماندگاری و مانایی آیات در ذهن بسیار بالاست به همین جهت این روش یکی از بهترین روش‌های حفظ قرآن می‌باشد. در ادامه به بررسی انواع روش حفظ قرآن می‌پردازیم.

آنچه در این مطلب خواهید آموخت نمایش سرفصل‌ها

7 نمونه از متداول‌ترین روش‌های حفظ قرآن

روش‌های مختلفی برای حفظ قرآن وجود دارد که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند و برای اهداف مختلفی استفاده می‌شوند. در این بخش به معرفی 7 روش متداول حفظ قرآن کریم پرداخته‌ایم:

1- حفظ موضوعی

هدف اصلی در این روش یادگیری برخی از مفاهیم و معارف قرآن کریم می‌باشد؛ به همین جهت بعد از حفظ آیات به فکر و تدبر روی ترجمه و مفاهیم آیات به شکل تخصصی پرداخته می‌شود.اگر تمام مراحل در این روش به‌درستی انجام شود حاصل حفظ آیات درک درست و لذت‌بخش آن‌ها خواهد بود. از جایی که در این روش هدف اصلی یادگیری مفاهیم همراه با حفظ آیات می‌باشد، در زمان‌هایی که فرصت کافی برای حفظ قرآن وجود ندارد، مثلاً برای شرکت در برخی از مسابقات مفاهیم قرآنی از این روش استفاده می‌شود. در این روش حفظی فرد به حفظ آیات دسته بندی شده با موضوعات مشخص همچون: خمس، زکات، امید، تفکر و… می‌پردازد. این روش معمولاً به افرادی که به دنبال اهداف خاص از حفظ قرآن هستند و یا حافظه ضعیف‌تری دارند و درعین‌حال علاقه‌مند به حفظ قرآن کریم هستند پیشنهاد می‌شود. در این روش هدف اصلی حافظ کل شدن نخواهد بود.

2- حفظ به روش کلام محور

در این روش حفظی هیچ‌گونه تمرکز و فوکوسی روی معنا و مفهوم آیات صورت نمی‌گیرد و هدف اصلی تنها حفظ عربی آیات از ابتدا تا انتهای قرآن می‌باشد. در این روش فرد هیچ‌گونه فشاری بر حافظه را متحمل نخواهد شد. این روش مناسب افرادی می‌باشد که وقت و فرصت زیادی دارند و درعین‌حال در سطح متوسطی از حفظ نیز قرار دارند. در صورت عدم مرور کافی در این روش انباشت محفوظات و درنتیجه فراموشی آیات صورت می‌گیرد.

3- حفظ معنا محور

از جایی که باید نتیجه حفظ قرآن یادگیری مفاهیم و عمل به آن باشد پایه و اساس اصلی حفظ معنا محور نیز بر همین مبنا بناشده است؛ به همین خاطر این روش حفظی از روش‌های موردعلاقه عالمان و مفسران قرآن کریم می‌باشد. این روش ترکیبی از روش کلام محور و موضوعی می‌باشد یعنی به این شکل که حافظ هم متن عربی را حفظ میکند و هم‌زمانی را برای حفظ و یادگیری دقیق مفاهیم در نظر می‌گیرد.

زمان یادگیری با این روش بسیار طولانی اما روشی بسیار ماندگار و کاربردی هست.

4- حفظ به روش صوتی

آیات قرآن کریم دارای یک موسیقی زیبا و دل‌نشین هست. شخص حافظ در این روش درواقع لحن، آهنگ و موسیقی آیات را به کمک گوش کردن به نوار قاریان مختلف به خاطر می‌سپارد.

نیاز به تکرار آیات به جهت ثبت آیات در ذهن در این روش بسیار بالاست. در این روش ابتدا باید به‌خوبی به صوت آیات گوش کرد، هم‌زمان خوب به آیات نگاه کرد و سپس به‌خوبی آیات را تکرار کرد. از نکات مهم برای موفقیت در این روش عدم تعویض قاری در طول مسیر حفظ است چراکه با عوض کردن قاری در میانه راه شخص حافظ لحن و موسیقی آیات را فراموش کرده و دچار اختلال در حفظ می‌شود. بنابراین از ابتدا تا انتها باید با یک سبک پیش رفت. در واقع در روش حفظ صوتی فرد آیات را حفظ نمی‌کند بلکه لحن خواندن قاری موردنظر را به حافظه می‌سپارد بنابراین فراموشی لحن قاری مساوی است با فراموشی آیات حفظ شده.

حفظ آیات با قرائتی زیبا و دل‌نشین و لهجه عربی باعث ایجاد انگیزه برای شخص حافظ می‌شود. دلیل استفاده بسیاری از افراد از این روش، عدم نیاز به وجود مربی و زیبا و انگیزشی بودن یادگیری لحن آیات قرآن است. اما متأسفانه این روش برای حفظ سوره‌های بزرگ روشی موقتی محسوب می‌شود و بعد از مدتی به‌مرور آیات در ذهن کم‌رنگ، فراموش یا دچار به‌هم‌ریختگی می‌شوند.

5- حفظ سطر محور

این روش بر اساس زمان‌بندی و تایم مشخص شده انجام می‌شود. به این صورت که اگر فرد حفظ 3 ساله را انتخاب کند با حفظ کردن روزانه 10 سطر از قرآن بعد از 3 سال حافظ کل قرآن خواهد شد. یادگیری جایگاه و موقعیت صحیح آیات در صفحه در این روش بسیار پراهمیت است به همین جهت از ابتدا تا انتهای مسیر حفظ تنها باید از یک قرآن مخصوص استفاده شود. در صورت فراموشی یا سهل‌انگاری در حفظ آیات حتماً باید به‌سرعت این خطا جبران شود در غیر این صورت فرد دچار بی‌انگیزگی خواهد شد. این روش مناسب افرادی است که وقت زیادی برای حفظ قرآن دارند و درعین‌حال از انگیزه و صبر بالایی نیز برخوردار هستند. میزان فشار بر حافظه در این روش بسیار کم است.

6- حفظ سوره محور

این سبک از حفظ برای برخی اهداف خاص می‌باشد. مثلاً فردی برای کسب ثواب و فضیلت برخی از سوره‌ها به حفظ آن‌ها می‌پردازد و یا در مواردی به جهت شرکت در مسابقات قرآنی نیاز به حفظ تعدادی از سوره‌های مشخص شده توسط سازمان یا ستاد مربوطه، می‌باشد. در این روش هدف حافظ کل شدن نیست بلکه هدف اصلی بهره جستن از فضیلت‌های برخی از سوره‌ها می‌باشد. این روش مناسب افرادی است که وقت کافی ندارند درعین‌حال علاقه‌مند به یادگیری برخی از سوره‌های قرآن کریم می‌باشند.

7- حفظ به روش تصویری

این روش بر اساس حک تصویر آیات در ذهن از طریق نگاه کردن و به خاطر سپاری آن‌ها در ذهن انجام می‌شود. این روش به جهت مانایی و کاربردی بودن یکی از برترین روش‌های حفظ قرآن می‌باشد. در این روش به‌هم‌ریختگی آیات وجود ندارد و آیات مانند حلقه‌های در هم‌پیوسته در کنار هم قرار دارند. صفحات قرآن دقیقاً مانند فایل های تصویری کم جا در ذهن جای می‌گیرند و حافظ هر زمان که اراده کند تصویر آیات به‌صورت شفاف به جلوی چشمان او خواهد آمد.

دقیقاً مانند مرور خاطرات با تمام جزئیات در ذهن. یادگیری این روش نیاز به گذراندن دوره حفظ تصویری دارد و ماندگاری آیات در این روش به‌صورت دائمی خواهد بود. این روش با کمک گرفتن از دو حافظه صوتی و ادراکی به تثبیت آیات و یادگیری مفاهیم نیز می‌پردازد و با آموختن لحن دل‌نشین آیات، شخص حافظ انگیزه‌ای چند برابری برای حافظ کل شدن را به دست می‌آورد. این روش یکی از استانداردترین روش‌های حفظی برای تمام سنین است.

سریع ترین روش حفظ قرآن

انتخاب روش مناسب حفظ اولین و مهم‌ترین گام برای شروع حفظ قرآن است؛ اما اینکه بخواهیم بگوییم کدام روش بهترین روش است بستگی به شرایط و اهداف قرآن آموز دارد.

گاهی هدف قرآن آموز تنها یادگیری بخشی از آیات قرآن برای شرکت در مسابقات و یا کسب و بهره بردن از ثواب برخی سوره‌ها می‌باشد در اینجا بهتر است از روش حفظ سوره محور استفاده شود.

گاهی هدف تنها حفظ آیات عربی قرآن است و معنا و مفهوم آیات در اولویت کار قرآن آموز قرار ندارد در این صورت بهتر است از روش حفظ کلام محور استفاده شود.

گاهی برخی حافظان علاقه‌مند به حفظ دقیق و کامل معنا و مفهوم قرآن هستند و هدف آن‌ها از حفظ قرآن یادگیری دقیق مفاهیم است. در این شرایط حفظ معنا محور پیشنهاد می‌شود.

درنهایت عموم افراد علاقه‌مند هستند که معنا و مفهوم آیات را در کنار حفظ عربی آیات به شکلی آسان و روان و با لحنی خوش بیاموزند. در چنین شرایطی بهتر آن است که از روش حفظ تصویری استفاده شود. در این روش قرآن بر پایه حفظ ادراکی، صوتی و تصویری به شکلی آسان و مانا در حافظه قرآن آموز جای می‌گیرد.

با توجه به مطالبی که گفته شد انتخاب روش حفظ امری سلیقه‌ای می‌باشد و بستگی به هدف و شرایط قرآن آموز دارد. قرآن آموزان باید روش انتخاب‌شده را نزد اساتیدی کاربرد بیاموزند تا بتوانند بهترین نتیجه را دریافت کنند.

سخن پایانی

حفظ قرآن بدون داشتن هدف و عدم انتخاب یک روش حفظی مناسب به‌مرور باعث ایجاد بی‌انگیزگی در وجود شخص حافظ برای ادامه مسیر حفظ می‌شود. علاوه بر آن وقت و زمان باارزش حافظ هدررفته و به دلیل انباشت محفوظات به شکل نامناسب در مغز، حافظه دچار خستگی و ضربه‌های شدیدی می‌شود.

درنهایت بهترین روش حفظ قرآن آن است که شخص بتواند از آیات الهی در مسیر زندگی و هدایت و رسیدن به مقصود درست استفاده کند. . شخصی که قرآن حفظ کند ولی به دستورات خداوند بی‌اعتنا باشد بی‌فایده است شرط موفقیت توکل به خدا و حفظ برای رضایت می‌باشد.