آموزش حفظ قرآن در خانه + معرفی بهترین روش حفظ قرآن

حفظ قرآن در منزل یک روش مناسب برای افرادی که به دلیل مشغله زیاد امکان رفت‌وآمد به کلاس‌های حضوری حفظ را ندارند می‌باشد؛ بااین‌حال نباید این نکته مهم را فراموش کرد که بهترین شیوه برای حفظ، شرکت در کلاس و استفاده از تجربیات اساتید موفق است. خوشبختانه امروزه باوجود کلاس‌های مجازی شرایط حفظ قرآن در خانه برای همه افراد فراهم‌شده است. مشتاقان به حفظ کلام الهی برای موفقیت در حفظ‌های انفرادی، بهتر است قبل از هر چیزی مهارت‌های اولیه حفظ را برای جلوگیری از اشتباهات و خطاها بیاموزند. در این صورت طی کردن این مسیر آسان‌تر خواهد بود. در ادامه به توضیح برخی از این نکات می‌پردازیم.

10 مهارت مهم که قبل از حفظ قرآن باید بدانید

اهمیت و ارزش‌های حفظ قرآن بر هیچ‌کس پوشیده نیست و این موضوع در روایات متعددی نیز سفارش شده است. بسیاری از علاقه‌مندان قرآن ترجیح می‌دهند که به‌تنهایی و در خانه قرآن را حفظ کنند. در ابتدا شاید شما هم‌فکر کنید که حفظ قرآن مانند مطالعه و حفظ دیگر کتاب‌ها نیازمند مهارت خاصی نیست و می‌توان به‌صورت خودجوش و با استفاده از مهارت‌های فردی این کار بزرگ را انجام داد. قبل از هر چیزی خوب است بدانید که قرآن سرشار از قواعد و اصول دقیقی است که بدون یادگیری آن‌ها دستیابی به مقام حافظ کل ناممکن خواهد بود؛ اما پیش از یادگیری این قواعد فرد نیازمند یادگیری و آشنایی با پیش‌نیازهای حفظ است. برخی از این پیش‌نیازها عبارت‌اند از:

1. برنامه‌ریزی اصولی، پایبندی و مداومت: در همین ابتدای کار قبل از هر چیزی یک برنامه منظم، اصولی و زمان‌بندی‌شده برای خود ترتیب دهید و به اجرای دقیق و منظم آن پایبند باشید. هیچ‌گاه سعی نکنید به امید آنکه همیشه فرصت هست برنامه خود را به روز بعد موکول کرده و از زیر بار انجام آن شانه خالی کنید.
2. پیشگیری از خسته کردن ذهن: بسیاری از حافظان در ابتدای شروع حفظ به‌واسطه شوق و انگیزه بسیاری که دارند سعی می‌کنند که به‌یک‌باره حجم زیادی از آیات قرآن را حفظ کنند. فراموش نکنید انجام این کار باعث صدمه به حافظه، خستگی و دل‌زدگی در کوتاه‌مدت می‌شود. مسیر حفظ خود را طبق برنامه پیش ببرید و در میان برنامه خود روزهایی را برای انجام تفریح و استراحت نیز در نظر بگیرید.
3. مباحثه و تثبیت محفوظات: به خاطر سپاری آیات تنها مرحله ابتدایی حفظ است و نکته مهم‌تر تلاش برای نگهداری محفوظات است. حافظ موظف است به‌صورت دوره‌ای با روش‌های مختلفی همچون مباحثه به‌مرور و تثبیت محفوظات خود بپردازد بنابراین علاوه بر برنامه‌ریزی برای حفظ باید برنامه‌ای دقیق برای مرور محفوظات نیز در نظر گرفت.
4. شناخت عوامل عدم تمرکز حواس: زمان در حفظ از ارزش بالایی برخوردار است. هرچقدر میزان تمرکز حافظ بالاتر باشد زمان کمتری را صرف خواهد کرد. عوامل برهم زننده تمرکز به دو گروه درونی و بیرونی تقسیم می‌شوند. گروه درونی شامل افکار، استرس، نگرانی، غم و… و گروه بیرونی شامل: مکان، زمان، درجه حرارت، شلوغی محیط اطراف و… می‌باشند. این دو گروه باید به‌خوبی کنترل شوند.
5. نیت و یاری از خداوند و روبه‌قبله بودن:  اولین و مهم‌ترین کار که باید همان ابتدای کار انجام شود نیت است و بهترین کار آن است که نیت را رضایت خدا قرار دهیم ، همان‌طور که قرآن می‌فرماید به خدا پناه ببرید و شیطان را برانید و روبه‌قبله شروع به حفظ و خواندن قرآن کنید.
6. پاکیزگی و زمان و مکان مناسب: در دین اسلام سفارشات بسیاری به پاکیزگی شخصی و محیط شده است که در حفظ قرآن نیز این امر مهم است علاوه بر آن مکان حفظ باید هموار و در آرامش و سکوت باشد و شخص حافظ باید زمانی مناسب که در آن تمرکز کافی را دارد برای حفظ قرآن انتخاب کند.
7. انتخاب روش مناسب حفظ : اینکه از همان ابتدای مسیر یک روش برای خود انتخاب کنید باعث نظم و عدم سردرگمی خواهد شد نبود روش درست باعث می‌شود بعد از حفظ چند سوره به مشکلاتی برخورد کنید روش‌های زیادی برای حفظ وجود دارد صوتی ، تصویری و … که تجربه ثابت کرده است روش حفظ تصویری قرآن باعث ماندگاری بسیار طولانی در حافظه خواهد شد.
8. ترتیل و درست‌خوانی : همان‌طور که خداوند فرموده است باید قرآن با ترتیل خوانده شود ، امام رضا (ع) دراین‌باره روایتی دارند که به ترتیل در قرآن این‌طور اشاره می‌کنند : صحیح خوانی قرآن ، دقت در آیات ، متذکر شدن ، همت در پایان دادن آیات نباشد ، خاشع و امیدوار بودن به خدا
9. اندیشه و خشوع : اینکه بخواهیم فقط آیات را حفظ کنیم و به‌راحتی از آن بگذریم فایده‌ای ندارد باید در هر آیه اندیشه و تفکر کنیم و نکته مهم این است که باید ادب را در مقابل قرآن به‌جای آوریم.
10. تداوم و انگیزه: داشتن انگیزه و اراده کافی از موارد مهم در هر کاری می‌باشد اینکه کاری از روی اجبار انجام شود به سرانجام نخواهد رسید.

نکته: کسی نمی‌تواند به شما بگوید چه ساعتی بهترین زمان برای حفظ قرآن است بنابراین هر شخص باید با مقایسه ساعات مختلف زمان طلایی حفظ خود را بیابد.

روش های حفظ قرآن در خانه

در این مرحله سعی می‌کنیم روش‌های گوناگونی را برای شما به‌منظور حفظ قرآن در خانه بیان کنیم . روش اولی که می‌توان به‌وسیله‌ی آن قرآن را حفظ کرد روش حفظ کمّی است .

1. روش حفظ کمّی :

در این روش فرد سعی می‌کند به یک تعداد خاص آیه یا صفحه را حفظ کند . ملاک در این روش تعداد صفحات و آیات است و هر چه تعداد بیشتر باشد نتیجه برای فرد بهتر خواهد بود . این نوع از روش حفظ قرآن که به آن حفظ ترتیبی نیز می‌گویند به سه صورت انجام می‌شود :

1. حفظ از اول جز ، مثلاً از جز 30 شروع به حفظ کردن کنیم.
2. حفظ از اول قرآن
3. حفظ از اول یک سوره نکته‌ی مهمی که در حفظ کردن قرآن به این روش وجود دارد این است که به دلیل اینکه حجم آیات و صفحات زیاد می‌باشد ، این روش برای اکثر افراد نمی‌تواند روش مناسبی باشد، بلکه برای کسانی که استعداد بالایی در حفظ قرآن دارند می‌تواند گزینه‌ی مناسبی باشد.

2. روش حفظ کیفی :

اما روش دوم برای حفظ قرآن در منزل که بیشتر می‌تواند موردتوجه قرار گیرد روش حفظ کیفی است . برای بیان حفظ کیفی باید گفت به‌نوعی حفظ کردن قرآن اطلاق می‌شود که در آن فرد فقط به دنبال حفظ کردن آیات نیست ، بلکه می‌خواهد معنا ، تفسیر ، تدبر ، عمل  و راهنمایی را نیز چاشنی کار خود قرار دهد.
این روش از حفظ قرآن را به بخش‌های موضوعی، تخصصی و عمومی تقسیم می‌کنیم . حال به بیان این سه بخش خواهیم پرداخت.

3. روش حفظ موضوعی :

در اینجا به شکل ابتدایی و به ساده‌ترین روش شروع به آموزش و حفظ قرآن می‌کنیم .

• واژه : واژه یا کلماتی که در زبان فارسی و عربی مشترک هستند را ابتدا سعی می‌کنیم پیدا کنیم . مانند نور ، قلم ، زیتون و …حال حفظ قرآن را از یک واژه شروع می‌کنیم . توجه داشته باشید گاهی اوقات برای کودکان حفظ حتی یک واژه نیز بسیار می‌تواند شیرین باشد .
• ترکیب :  پس از واژه سعی کنید ترکیب را به کودکان آموزش دهید . به‌طور مثال الحمدالله ، استغفرالله (ما این نوع کلمات را بسیار در زندگی به کار می‌بریم .)
• پیام قرآنی : در قرآن حدود 3500 نوع از این پیام‌ها وجود دارد ، پیام‌هایی که بسیار پرمعنا و هدایت‌گر می‌باشند . مانند : واستعینوا بالصبر والصلوه ، ان الله یحب المحسنین ، وبالوالدین احسانا
• قطعه : قطعه و یا فرازهای زیادی در قرآن وجود دارد که روزانه ما آن‌ها می‌شنویم . این قطعات دربرگیرنده‌ی یک موضوع خاص هستند مانند : نماز ، مباهله ، زکات و آیت‌الکرسی .
• داستان : بیش از 260 داستان در قرآن وجود دارد . حفظ کردن داستان به فارسی و عربی می‌تواند جذابیت خاصی برای شما و کودکان داشته باشد .
• نیایش : بیش از 110 نیایش با شروع ربنا در قرآن وجود دارد . این دسته را می‌توان به‌راحتی حفظ کرد .
• آیه : در این بخش به سراغ آیاتی می‌رویم که قابل‌استفاده در نمازهای مستحبی نیز هستند . مانند آیت‌الکرسی و یا آیات 87 و 88 سوره‌ی انبیا که در نماز غفیله از آن‌ها استفاده می‌کنیم .
• سوره : از سوره‌های کوچک می‌توان شروع کرد و به سراغ سوره‌هایی با داستان جذاب رفت . این روش نیز بسیار مورداستفاده افراد برای حفظ قرآن قرار دارد .
• تدبر : آیه‌ای را در نظر گرفته و به دنبال هدف از نزول آیه می‌رویم . مانند الا بذکر الله تطمئن القلوب .روش بعدی حفظ قرآن در خانه ، روش حفظ تخصصی است . ما در زیر این روش را نیز برای شما بیان می‌کنیم.

4. روش حفظ تخصصی :

روش حفظ تخصصی یا قرآن محور شباهت‌هایی با حفظ ترتیبی دارد . این روش نیز به سه گونه انجام می‌شود .

• حفظ کامل بامعنا : که به‌صورت ترتیبی است ولی دراین‌باره باید معنا و مفهوم آیات نیز درک شوند.
• حفظ ترکیبی : در این روش علاوه بر حفظ قرآن یکی از روش‌های صوت ، تجوید و یا تدبر را نیز باید بیاموزیم.
• حفظ جامع : یک روش بسیار جامع و کامل می‌باشد . اما شما در این روش باید اهتمام کامل داشته باشید تا علاوه بر حفظ قرآن در خانه بتوانید تمام نکات قرائت ، معنا ، مفاهیم ، تجوید و دیگر مباحث مربوطه را به‌طور کامل بیاموزید .

روش بعدی که برای شما در نظر گرفته‌ایم که با استفاده از آن بتوانید به حفظ قرآن در خانه بپردازید ، حفظ عمومی می‌باشد که در اینجا برای شما نحوه‌ی آن را بیان می‌کنیم .

5.حفظ عمومی :

حفظ عمومی که ما به آن مخاطب محور نیز می‌گوییم ، بسیار با حفظ اجمالی عجین شده است . چراکه در این روش ابتدا باید ما موضوع را ساده‌سازی کرده و کمیت را در آن پایین بیاوریم . به همین منظور ما حفظ کردن را به‌جای سوره ، از حفظ کردن یک آیه بامعنی و مفهوم آغاز می‌کنیم . این نوع حفظ کردن بهتر است موردپسند ذائقه‌ی فرد باشد . این روش زیربنای حفظ جامع قرآن است .

معرفی بهترین روش حفظ قرآن

روش‌های متعددی برای حفظ قرآن وجود دارد در کشور ما ایران عمدتاً تصور بر این است که روش حفظ با صوت بهترین روش حفظ قرآن است به همین جهت افراد دنبال بهترین قاری و صوت برای این کار هستند ، حفظ قرآن دارای مراتبی است که باید پله‌پله طی شود تا به یک سرانجام درست برسد ممکن است برخی با انتخاب یک روش اشتباه سال‌ها درگیر حفظ قرآن باشند .

روش حفظ تصویری قرآن روشی است که در آن کار بر روی حافظه انجام می‌شود و بعد از تقویت حافظه در این روش کار به این صورت است که فرضاً شخص یک تصویر از صفحات قرآن را در حافظه خود جای می‌دهد ای روش از ماندگاری بالایی برخوردار است ، خوشبختانه سال‌هاست که موسسه فرهنگی قرآنی علیین توانسته است با این روش حافظان برتر کشوری را پرورش دهد ، و نکته خوشحال‌کننده این است که اکنون این روش به‌صورت مجازی در اختیار قرآن دوستان عزیز قرار می‌گیرد و به‌راحتی در خانه می‌توان با این روش حافظ کل قرآن شد.

کلام پایانی

همان‌طور که در این مقاله خواندیم حفظ قرآن چه در خانه و چه در کلاس‌های حضوری قبل از هر چیزی نیازمند داشتن انگیزه و بعدازآن انتخاب روشی درست برای طی کردن اصولی مسیر حفظ می‌باشد. شایسته است که در طول این مسیر از تجربیات افراد متخصص و اساتید حفظ قرآن استفاده کنیم؛ به همین منظور موسسه قرآنی علیین برای رشد هر چه بیشتر حافظان آموزش‌های مفید بسیاری را در اختیار قرآن آموزان عزیز قرار داده است.