ترفندهای رمزگذاری برای موفقیت در حفظ قرآن

استفاده از رمزگذاری در حفظ قرآن یک ترفند عالی برای آسان‌تر شدن مسیر حفظ و جلوگیری از اشتباهات احتمالی می‌باشد. در قرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که شبیه به یکدیگر هستند؛ به خاطر سپاری این آیات بسیار سخت است به همین خاطر در بسیاری از مواقع حافظان در هنگام تلاوت محفوظات دچار اشتباه در ترتیب خواندن و یا جایگاه صحیح آیات می‌شوند. این موضوع کار را برای حافظان سخت می‌کند! یادگیری ارتباط آیات و صفحات کمک بزرگی در بازیابی و به یادآوری محفوظات می‌کند. در ادامه به بررسی روش‌هایی برای حل این مشکل می‌پردازیم.

6 نکته مهم برای رمزگذاری اصولی در حفظ قرآن

از مشکلات بزرگی که بسیاری از حافظان بعد از حفظ چند جز از قرآن با آن روبه‌رو می‌شوند مشاهده آیاتی شبیه به هم می‌باشد. برای به خاطر سپاری درست جایگاه این آیات در قرآن از روش‌ها و ترفندهای مختلفی استفاده می‌شود. معمولاً بسیاری از افراد در هنگام حفظ زبانی جدید، از روش کدگذاری و رمزگذاری برای ثبت کلمات جدید در ذهن استفاده می‌کنند. این روش در حفظ قرآن نیز کاربرد دارد. معمولاً استفاده از این روش یک مسئله شخصی بوده و کدگذاری هر شخص با شخص دیگری متفاوت است؛ اما به‌هرحال همیشه استفاده از تجربیات دیگران نیز می‌تواند به انجام اصولی و درست این کار کمک کند. جزوه حفظ شماره آیات قرآن که حاصل تجربیات یکی از حافظان قرآن کریم است می‌تواند به شما در این رابطه کمک کند. در ادامه به نکاتی که در انتخاب رمز مناسب باید رعایت شود می‌پردازیم:

• خلاقیت داشته باشید: سعی کنید تا حد لزوم از استفاده و حفظ رمزهای دیگران خودداری کنید چراکه این کار نه‌تنها کمک‌کننده نخواهد بود بلکه حفظ به‌اجبار آن‌ها باعث فشار به حافظه نیز خواهد شد. تنها از تجربیات آن‌ها استفاده کنید و رمزی متناسب با ساختار ذهنی خود را بسازید.
• بهره‌گیری از تفسیر آیات: گاهی آشنایی بیشتر با محتوای یک آیه می‌تواند باعث شکل‌گیری تصویر و یا یک داستان از آن آیه در ذهن شود و این تصویر در هنگام به یادآوری محفوظات به حافظ کمک می‌کند.
• رعایت تعادل در رمزگذاری: در مسیر حفظ همواره میانه‌رو باشید. رمزگذاری تنها باید برای آیاتی خاص که احتمال اشتباه شما در آن‌ها زیاد است مورداستفاده قرار گیرد؛ در غیر این صورت به یادآوری خود این رمزها نیز مشکل‌ساز خواهد شد.
• عدم شرطی کردن ذهن: سعی کنید در مسیر حفظ فعال و کوشا باشید و با ذهن خود بازی کنید برای حل چالش‌های به وجود آمده در این مسیر از روش‌های متفاوت بهره جوئید. استفاده مدام از رمزگذاری باعث شرطی شدن ذهن و جلوگیری از فعالیت درست آن می‌شود و درنتیجه ادامه دادن این کار باعث اختلال در حفظ و خستگی حافظه در کوتاه‌مدت خواهد شد.
• یادداشت کنید: گاهی مشکل تشابه آیات با روش‌های دیگری مانند نوشتن آن‌ها به‌راحتی حل می‌شود. برای انجام این کار حافظ باید موارد مشابه را در دفتری یادداشت کرده و در زمان‌های مختلف به‌مرور آن‌ها بپردازد. امام صادق علیه اسلام در باب نوشتن دانش چه زیبا می‌فرمایند که: دل، به نوشتن آرام می‌گیرد.
  توجه و احترام به شأن قرآن: همیشه سعی کنید در هر بخش از مسیر حفظ، احترام به قرآن را در اولویت قرار دهید. برخی افراد از رمزهایی که معنا و مفهوم درستی ندارد و ذهن انسان را از معارف عمیق الهی دور می‌کند استفاده می‌کنند. همان‌طور که قبلاً هم گفتیم در چنین مواردی استفاده از معنا و مفهوم کمک شایانی به حافظ می‌کند.

نکته: هیچ‌گاه سعی نکنید که برای به یادآوری آیات در هنگام مرور محفوظات علامت و یا نشانه‌ای به‌عنوان رمز در حاشیه قرآن حفظی خود قرار دهید. این کار باعث تنبلی ذهن می‌شود.

حفظ شماره آیات و صفحات ممنوع!

احتمالاً شما هم روش‌های مختلفی را برای حفظ شماره آیات و صفحات امتحان کرده‌اید. خوب است بدانید که حفظ این اعداد نه‌تنها هیچ تأثیر و کمکی در به یادآوری محفوظات به شما نمی‌کند بلکه بعد از گذشت مدتی خواهید دید که کار حفظ را نیز برای شما سخت کرده و موجب اشتباه در ارائه محفوظات نیز می‌شوند.
سعی کنید به‌جای استفاده از این کار، روش اصولی و مناسبی را برای مسیر حفظ خود انتخاب کنید. حفظ شماره آیات و حتی جایگاه آن در صفحه باید بدون ایجاد فشار بر حافظه و در طی مسیر حفظ به‌صورت ناخدا گاه اتفاق بی افتد. انجام این کار به‌صورت مجزا باعث تحت‌فشار قرار دادن حافظه می‌شود.
برخی بر این باورند که اگر آیات را به صفحات زوج و فرد تقسیم کنند بهتر در حافظه تصویری آن‌ها ثبت می‌شود. در توضیح این موضوع ابتدا خوب است بدانید که برای انجام این کار باید به‌صورت چپ و راست عمل کنید! یعنی شما باید صفحات سمت راست قرآن عثمان طه را فرد و صفحات سمت چپ را زوج در نظر بگیرید. بااین‌حال انجام این کار تأثیری در مانایی آیات در ذهن شما نخواهد داشت. اصل این موضوع این‌گونه است که حافظ جایگاه دقیق آیه در صفحه را به خاطر بسپارد یعنی به‌خوبی بدانید که آیه موردنظر در صفحه چپ یا راست و در کدام بخش از صفحه قرارگرفته است و انجام این کار تنها با روش‌های اصولی و تصویرسازی به‌خوبی قابل انجام می‌باشد.
بااین‌حال اگر همچنان علاقه‌مند به یادگیری حفظ شماره آیات هستید به 4 طریق زیر این کار قابل انجام می‌باشد:

1. حفظ شماره آیه به‌عنوان جزئی از آیه و مرور آن به‌عنوان جزئی از محفوظات
2. یادداشت و مرور کتبی آیات به همراه شماره آن
3. حفظ به‌صورت مضربی (در این روش تنها شماره آیات مضرب 5 حفظ می‌شود. یعنی:5، 10 ،15،و…)
4. حفظ با کمک رمزگذاری توسط خود شخص (این رمز می‌تواند با استفاده از مفهوم، حرکت و یا الفاظ آیه انتخاب شود.)

چک‌لیست مهم‌ترین صفحات در حفظ قرآن

طبق تجربه یک سری از صفحات قرآن کریم نسبت به دیگر صفحات آن سخت‌تر و نیاز به تلاش و انرژی بیشتری برای حفظ و به خاطر سپاری دارد. این صفحات ممکن است برای حافظان چالش‌هایی را ایجاد کند بنابراین خوب است که همیشه حافظ در هنگام حفظ آن‌ها دقت ویژه را به کار گیرد. تعداد این صفحات 20 عدد است و تعداد صفحات هر جز از قرآن نیز 20 عدد می‌باشد. ما همواره در کلاس‌های حفظی خود به حافظان توصیه می‌کنیم که برای انجام یک حفظ حرفه‌ای تعداد جزءهای قرآن را 31 جزء در نظر بگیرید و بعد از حفظ کردن 30 جزء اصلی به حفظ مجدد جزء 31 بپردازید. این جزء شامل صفحات: 164-171-351-409-450-453-457-495-496-497-499-518-525-530-532-556-565-572-573-588 می‌باشد. این اعداد را درجایی برای خود یادداشت کنید و هر زمان به این صفحات رسیدید با تأمل بیشتری به حفظ آن‌ها بپردازید.

ترفندهایی برای رمزگذاری آیات مشابه

آیات مشابه ازجمله چالش‌هایی است که تمامی حافظان در بخشی از مسیر حفظ خود با آن مواجه می‌شوند. مشکل تداخل و اشتباه در به یادآوری این آیات هنگام مرور محفوظات، بعد از حفظ چند جزء به‌صورت واضح‌تری دیده می‌شود. توجه کنید که ساختار تمامی آیات قرآن به یک‌شکل نیست بلکه برخی از آیات طولانی‌تر و برخی کوتاه‌تر و البته برخی نیز تکراری و مشابه دیگری می‌باشند. برای حفظ آیات مشابه روش‌های مختلفی وجود دارد.
در ابتدا مشابهات را به دودسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم کنید. مشابهات مستقیم شامل آیاتی هستند که شباهت بسیاری به هم دارند و موارد غیرمستقیم آیاتی هستند که باوجود شباهت کم، امکان خطا و اشتباه آن‌ها وجود دارد. بهترین کار این است که بارنگی متفاوت زیر مشابهات قرآن خط بکشید. این کار تأثیر مستقیم در حافظه تصویری و مرور راحت‌تر این آیات دارد. یادگیری دقیق مشابهات برای حافظان یک رمزگذاری عالی می‌باشد.

سخن پایانی

بعد از پایان حفظ، نگهداری محفوظات ازجمله دغدغه‌های بزرگ حافظان است. محفوظات حافظ نتیجه سال‌ها تلاش بی‌وقفه اوست. قرآن کریم سرشار از آیات متنوع و البته شبیه به هم می‌باشد. رمزگذاری برخی از آیات قرآن روشی مناسب برای بقای محفوظات می‌باشد. برای انجام این کار می‌توان از شیوه‌های مختلفی همچون توجه به معنا و مفهوم، جمله‌سازی، کلمه‌سازی، تکرار کلمات، تصویرسازی و … استفاده کرد. توصیه می‌شود که از رمزگذاری به‌صورت اصولی و متعادل استفاده شود.