آیا حفظ قرآن سخت است؟

اگر بخواهیم به‌یک‌باره و به‌صورت کلی به حفظ 30 جز از قرآن کریم فکر کنیم حتی اگر بهترین حافظه را نیز داشته باشید قطعاً با این نگاه، مسیر سخت و دشوار خواهد بود. به‌هرحال شروع یادگیری هر مهارتی در ابتدا سخت است؛ اما با تقسیم یک کار بزرگ و پیچیده به چند کار کوچک و سبک، و پیش بردن آن‌ها طبق یک برنامه مشخص، باعث رقم خوردن نتیجه‌ای مطلوب در یک بازه زمانی کوتاه خواهد شد. حفظ قرآن یک مهارت است که با یادگیری ترفندها و روش‌های آن مسیر بسیار شیرین و آسان می‌شود. از طرفی نگاه و کمک‌های پروردگار در این مسیر همواره همراه حافظان می‌باشد. پس بیایید افکار منفی و شکست‌های گذشته را فراموش کرده و برای رهایی از دغدغه‌های شروع مسیر حفظ تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

تقسیم‌بندی رمز موفقیت و غلبه به‌سختی مسیر حفظ

تصور سخت بودن حفظ قرآن معمولاً به چند دلیل در ذهن علاقه‌مندان شکل می‌گیرد. در وهله اول دلیل این اتفاق داشتن یک نگاه کلی به حجم زیاد آیات قرآن کریم است و این موضوع به‌صورت ناخدا گاه باعث ایجاد ترس از اینکه من چطور می‌توانم این حجم از مطالب را در حافظه خود جای دهم و یا واقعا توانایی انجام این کار را دارم؟ در ذهن انسان می‌شود.
دلیل دیگر سخت بودن این مسیر برای بسیاری از افراد، انجام مشاوره‌های غلط و ایجاد احساسات منفی در پی استفاده از تجربیات افرادی است که بار ها سعی کرده‌اند از روش‌های اشتباه شروع به حفظ قرآن کنند ولی متأسفانه بعد از مدت کوتاهی با شکست روبه‌رو شده‌اند!
درهرصورت این چالشی است که اکثر حافظان در شروع حفظ خود با آن روبه‌رو بوده هستند و تنها راه رهایی از این تصور اشتباه خواسته و اراده خود فرد است؛ و این خواستن تنها با تحقیقات صحیح و پاسخ به سؤالات و چالش‌های به وجود آمده ایجاد خواهد شد.
فرض کنید قرار است تمامی اشعار فردوسی بزرگ را حفظ کنید باوجوداینکه متن فارسی است اما فهم آن‌ها به‌شدت سخت و نیازمند مهارت لازم است از طرفی ممکن است به انجام این کار علاقه چندانی نیز نداشته باشید و این موضوع کار را سخت‌تر خواهد کرد! درهرصورت شما هرچقدر بیشتر به حجم کتاب قرآن نگاه کنید مسئله در ذهن شما بزرگ‌تر و سخت‌تر خواهد شد. معمولاً اکثر افراد که تصمیم به حفظ قرآن می‌گیرند توقع دارند که حافظ کل قرآن شوند و این یعنی همه آن‌ها یک هدف بسیار بزرگ دارند. این موضوع بسیار قابل‌تحسین است اما این کار به‌یک‌باره صورت نمی‌گیرد. ذهن انسان به انجام یک کار سنگین واکنش منفی نشان می‌دهد؛ پس بهتر است این‌طور فکر کنید که من این ماه جزء اول را حفظ خواهم کرد و ان‌شاءالله ماه بعدی جزء دوم را و با انجام این کار طولی نمی‌کشد که شما به هدف خود می‌رسید.
امام علی علیه اسلام در باب انجام کاره‌ای سخت به مسلمانان این‌گونه توصیه می‌کنند که: هر زمان که شما از انجام کاری می‌ترسید خود را در آن بیندازید و آن را انجام دهید چراکه ترس از آن کار بسیار بزرگ‌تر از خود آن کار است.

انتخاب روش درست مسیر حفظ را هموار می‌کند

قرآن کریم سرشار از قواعد، قوانین و اصول دقیقی است که با یادگیری آن‌ها متن کلام الهی برای علاقه‌مندان روشن‌تر و حفظ آسان‌تر خواهد شد. حافظ در ابتدای مسیر دقیقاً مانند شاگرد کلاس اولی است که توانایی خواندن و نوشتن ندارد و به‌تدریج و با یادگیری الفبا اولیه وارد دنیای شیرین خواندن و نوشتن می‌شود. توصیه می‌کنیم در همین ابتدا تصمیم درستی بگیرید و روش مناسبی را برای یادگیری اصول مسیر حفظ خود که متناسب با نیاز و جنس حافظه شماست می‌باشد را انتخاب کنید.
برخی روش‌ها بسیار سنگین هستند به‌طوری‌که حافظ مجبور به حفظ یک جزء قرآن در بازه زمانی کوتاهی می‌شود. این‌گونه روش‌ها فشار زیادی را به حافظه وارد می‌کند و باعث خستگی و دل‌زدگی حافظ در بازه زمانی کوتاه می‌شود. علاوه بر آن در این‌گونه روش‌ها فرصت و زمان کافی برای مرور و تکرارهای اولیه در اولویت کار قرار نمی‌گیرد و دلیل اصلی فراموشی حافظان در یک بازه زمانی کوتاه، انباشت بیش‌ازحد محفوظات و فراموشی آیات گذشته به دلیل عدم تکرار و مرور آن‌ها می‌باشد.
یکی از اصولی و جامع‌ترین روش‌هایی که تاکنون در عرصه حفظ قرآن مورد استقبال بسیاری از علاقه‌مندان قرارگرفته است روش حفظ تصویری می‌باشد. در این روش حافظ یک تصویر شفاف از صفحات قرآن عثمان طه را برای همیشه در ذهن خود حک می‌کند. این کار با تقویت حافظه و ارسال آیات به ذهن از طریق حافظه چشمی و سپس تقویت این داده‌ها از طریق دو حافظه ادراکی و صوتی صورت می‌گیرد. دلیل قدرت ماندگاری و شیرین بودن این روش بررسی همه‌جانبه آیات است؛ درواقع حافظ آیات قرآن را به‌صورت کاربردی حفظ می‌کند. درنهایت حافظ در هنگام ارائه محفوظات به‌راحتی می‌تواند تصویر آیات را در جلوی چشمان خود مجسم کند. مانند اینکه به شما میگویند حرم مطهر امام رضا (ع) و شما بلافاصله تصویر حرم مطهر را با تمام جزئیات به خاطر می‌آورید؛ در این روش آیات این‌گونه ملکه ذهن می‌شوند.

نکته: برای انتخاب روش و برنامه مناسب، هر شخص در ابتدا باید احوالات شخصی و جنس حافظه خود را شناخته و بسته به میزان سطح خود روشی اصولی را انتخاب کند.

5 نکته ضروری و مهم که باید قبل از حفظ بدانید

هرچقدر میزان شناخت علاقه‌مندان به حفظ قرآن از چگونگی انجام این کار بیشتر باشد با دیدگاهی قوی و اعتمادبه‌نفس بیشتری حفظ خود را آغاز خواهند کرد. موارد و نکات عمومی بسیار زیادی دراین‌باره وجود دارد که در مقالات این سایت سعی کرده‌ایم به‌صورت جامع به هرکدام از آن‌ها بپردازیم؛ دراین‌بین ما همیشه 5 سرفصل را از مهم‌ترین نکات پیش‌نیاز هر حافظ قلمداد می‌کنیم که حتماً و قبل از شروع حفظ نیاز است که با آن‌ها آشنا شده و از همین ابتدا با دیدگاهی شایسته حفظ خود را آغاز کند.

1. برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری: شاید تکرار شنیدن کلمه برنامه‌ریزی برای شما تبدیل به یک موضوع کلیشه‌ای شده باشد. اما باید باور کنید که بدون داشتن برنامه‌ای منظم و عدم تعهد به آن، شما حتی نخواهید توانست یک آیه را به‌درستی و با ذهنی آرام حفظ کنید. برنامه‌ریزی شمارا متعهد می‌کند، به شما اعتمادبه‌نفس و آرامش خاطر می‌دهد و بسیاری از به‌هم‌ریختگی‌های ذهنی و افکار پریشانی که ممکن است در زمان حفظ به سراغتان بیایند را به‌کلی برطرف می‌کند. توجه کنید که برنامه‌ریزی خود را با استفاده از یک هدف درست انجام دهید هدف به‌تنهایی کمک می‌کند که شما شوق به انجام منظم برنامه را داشته باشید.
2. کشف ساعت طلایی حفظ: معمولاً حافظان در ابتدای شروع حفظ خود مداوم به دنبال ترفندی برای افزایش عملکرد خود هستند. این سؤال که چه ساعتی بهتر است حفظ کنیم هم جزو چالش‌های اولیه آن‌هاست. در پاسخ به این سؤال باید بگوییم ساعت خاصی وجود ندارد و این موضوع با تست کردن ساعات مختلف کشف می‌شود بنابراین ساعت طلایی حفظ در افراد مختلف بسته به نوع شرایط زندگی و کاری هر فرد متفاوت است.
3. مرور و تکرار محفوظات: محفوظات همان آیاتی هستند که شما با تلاش بسیار حفظ می‌کنید بنابراین از اهمیت بالایی برخوردار هستند. تصور اینکه بعداً به‌مرور آن‌ها خواهم پرداخت را از همین ابتدا از ذهن خود خارج کنید و همان‌طور که برای حفظ اولیه یک برنامه منظم دارید برای مرور محفوظات نیز برنامه‌ای منظم و دقیق داشته باشید.
4. انتخاب حریف تمرینی: برخی حافظان بسیار گوشه‌گیر بوده و معمولاً از حضور در جمع فراری هستند. محفل‌های قرآنی محل خوبی برای محک زدن محفوظات شماست. هرچقدر بیشتر با محفوظات خود بازی کنید آینده‌ای درخشان تر خواهید داشت. از همان ابتدا یک حریف برای خود انتخاب کنید و برنامه تکرارها را باهم پیش ببرید. حریف تمرینی باعث ایجاد انگیزه برای ادامه دادن مسیر حفظ می‌شود.
5. پرهیز از مقایسه: اگر واقعا علاقه‌مند به حفظ قرآن هستید شک نکنید که خداوند در تمام طول مسیر همراه شما خواهد بود. فراموش نکنید که شیطان همواره سعی دارد که با روش‌های مختلف شمارا از این مسیر نورانی دور کند. یکی از این وسوسه‌ها مقایسه سطح حفظ خود با دیگران است. به‌هرحال میزان استعداد یادگیری هر شخص متفاوت است؛ شاید کمی عقب بیفتید اما این به این معنا نیست که موفق نخواهید شد. عجله نکنید و با توکل به خدا پیش بروید.

سخن پایانی

حفظ قرآن با تمام فراز و نشیب‌هایی که دارد یکی از اعمال شایسته در پیشگاه پروردگار است و این موضوع خود باعث ایجاد انگیزه در وجود هر مسلمان برای انجام آن می‌شود. حافظ منظم و با برنامه قطعاً به موفقیت خواهد رسید. خستگی و شکست در طول مسیر امری طبیعی است؛ برای غلبه به افکار منفی یکی از بهترین کار ها که مداوم به حافظان توصیه می‌شود مطالعه فضائل و درجات حفظ قرآن که از زبان افراد بزرگی همچون ائمه اطهار که در طول تاریخ روایت‌شده است می‌باشد. فراموش نکنید شما حتی با حفظ یک آیه حافظ قرآن خواهید بود و قرآن نیز همواره در دنیا و آخرت حافظ شما باقی می‌ماند.